Thực đơn tốt nhất cho người bị gan nhiễm mỡ

Trước khi nói về gan nhiễm mỡ ăn gì, chúng ta cần hiểu cơ bản về bệnh gan nhiễm mỡ. Gan nhiễm mỡ là biểu hiện của việc tích lũy quá nhiều mỡ ở gan. Ở lá gan bình thường, lượng mỡ chỉ tồn tại từ 2-4%, trong đó, khoảng 14% là triglyceride, 64% là phospholipids, 8% cholesterol, và 14% là các acid béo tự do. Tuy nhiên ở bệnh nhân gan nhiễm mỡ, lượng mỡ chiếm hơn 5% trọng lượng lá gan. Thậm chí với những bệnh nhân nặng, lượng chất béo có thể chiếm đến 50% trọng lượng của gan, trong đó hơn một nửa là các chất béo triglyceride. 

Bình thường chất béo triglyceride sau khi được tổng hợp bên trong tế bào gan thì nhanh chóng được vận chuyển ra khỏi gan dưới dạng VLDL. Nhưng vì một lý do nào đó làm tăng tổng hợp triglycerid bên trong tế bào gan, hoặc giảm vận chuyển triglycerid ra khỏi gan sẽ gây tình trạng gan nhiễm mỡ.

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ, trong đó có một số nguyên nhân phổ biến sau:

1.1. Tăng cân không kiểm soát, béo phì

Đây là một yếu tố có nguy gây gan nhiễm mỡ cao, bởi vì khi cơ thể liên tục được nạp quá nhiều calo và chất béo vượt ngưỡng cơ thể có thể hấp thụ, chúng sẽ tích tụ và kết hợp với các hoạt chất bên trong tế bào gan tạo thành nhiều triglyceride, dễ gây nguy cơ gan nhiễm  mỡ. 

1.2. Nghiện rượu hoặc thường xuyên uống rượu

Đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến bệnh gan nhiễm mỡ. Nguyên nhân là uống rượu quá nhiều sẽ gây tổn thương gan và dẫn đến suy giảm chức năng chuyển hóa mỡ. Ethanol trong rượu gây tăng NADH tại tế bào gan. Coenzyme này có thể kích thích tổng hợp chất béo, gây tăng tổng hợp triglyceride tại gan. Vì vậy rượu bia là những thứ cần phải loại bỏ đầu tiên trong chế độ dinh dưỡng cho người gan nhiễm mỡ.

1.3. Đái tháo đường

Trong bệnh nhân đái tháo đường, acid béo tự do từ mô mỡ sẽ tăng điều động vào máu khi bệnh nhân hạ đường huyết. Từ đó gan tăng thu nhận axit béo tự do rồi chuyển thành nhiều triglycerid.

1.4. Chế độ ăn giàu cholesterol

Hàm lượng cholesterol trong máu vượt quá khả năng chuyển hóa của gan và làm cho mỡ trong máu tồn đọng trong gan sinh ra bệnh gan nhiễm mỡ.

Ngoài ra còn có rất nhiều cơ chế khác gây giảm vận chuyển triglycerid ra khỏi gan với các nguyên nhân sâu xa như do suy dinh dưỡng, một số loại thuốc kháng sinh, thiếu các chất cần thiết để  tạo  phospholipid (chất để vận chuyển triglycerid ra khỏi tế bào gan) như cholin,  methionin, lecithin...

Gan là cơ quan quan trọng không thể thay thế với các vai trò bài tiết, chuyển hóa nội tiết của toàn cơ thể. Khi tình trạng gan nhiễm mỡ tiến triển đến một mức độ nào đó, làm suy giảm chức năng của gan, có thể gây nên các hiện tượng mệt mỏi, chán ăn, ăn uống không ngon miệng, thường cảm thấy buồn nôn, đầy bụng. Có khi bệnh còn gây rối loạn nội tiết cả nam và nữ, vàng da, thiếu hụt vitamin. Gan nhiễm mỡ sau một thời gian không được quan tâm điều trị có thể biến chứng viêm gan, xơ gan và nguy hiểm nhất là ung thư gan.

Để điều trị gan nhiễm mỡ, dinh dưỡng được xem là yếu tố hàng đầu. Vì vậy, cần có một thực đơn cho người bị gan nhiễm mỡ riêng, khoa học, lành mạnh nhằm giải độc gan và ngăn chặn tình trạng tích tụ mỡ nhiều thêm.

Đây là các thực phẩm hàng đầu được khuyến cáo nên sử dụng cho người bệnh gan nhiễm mỡ. Mỗi ngày người bệnh nên ăn tối thiểu 300g rau xanh, 200g quả tươi. Các thực phẩm này vừa giúp mát gan, tăng cường chức năng gan, cung cấp dinh dưỡng nhưng vẫn làm giảm gánh nặng cho gan. Vitamin A, C, E trong rau củ vừa có tác dụng chống oxy hóa mạnh, vừa tránh tích tụ mỡ thêm cho gan. 

Một số loại rau củ, quả được mệnh danh là “thuốc” có tác dụng giảm mỡ như các loại quả có múi (cham quýt chanh...) đậu Hà Lan, cà chua chín, rau ngót, rau cần tây, súp lơ, diếp cá, rau má, tỏi, bắp chuối, nấm hương, táo, trà xanh, lá sen, hoa hòe, hoa atiso, cải xanh, cải cúc, mướp đắng, rau muống, ngô...

Nhộng tằm là một trong những thực phẩm tốt cho gan nhiễm mỡ. Nhộng tằm có tác dụng tích cực trong việc giảm lượng cholesterol trong cơ thể, cải thiện chức năng gan, vì vậy rất hữu dụng cho người mắc bệnh gan nhiễm mỡ do béo phì. Nhộng tằm có thể được chế biến dưới dạng các món ăn hàng ngày, hoặc tán thành bột để uống.

Cá tươi cũng rất được khuyến khích đối với bệnh gan nhiễm mỡ. Bởi cá chứa nhiều protein và ít chất béo. Ngay cả các loại cá béo như cá hồi, cá thu cũng chứa nhiều axit béo omega có lợi cho gan. Chúng giúp cung cấp dinh dưỡng quan trọng cho cơ thể nhưng vẫn giảm gánh nặng cho gan.

Các loại thảo dược như a-ti-sô, trà xanh, lá sen, xạ đen, cà gai leo...  có tác dụng thanh nhiệt, giải độc gan, đồng thời chống tích tụ mỡ ở gan. Vì vậy, nên sử dụng các loại nước uống này hàng ngày thay cho các loại nước ngọt, nước có ga vốn rất có hại cho cơ thể.

Nhiều người quan niệm bệnh gan nhiễm mỡ nên kiêng tuyệt đối những gì là chất béo. Tuy nhiên điều này là thiếu khoa học. Mọi dưỡng chất đều có vai trò khác nhau đối với cơ thể, miễn chúng không bị nạp quá nhiều và không đúng cách. Cơ thể cần có lượng chất béo nhất định để chuyển hóa các chất. 

Do vậy, người bệnh gan nhiễm mỡ vẫn cần nạp đủ chất béo. Tuy nhiên thay vì sử dụng chất béo từ mỡ động vật, bạn nên thay thế bằng dầu thực vật như dầu lạc, dầu vừng, dầu đậu tương... Những loại dầu này chứa nhiều acid béo không no có tác dụng làm giảm cholesterol. Ngoài ra, các loại mỡ trong cá cũng đều là những loại mỡ dễ hấp thu, có lợi cho sức khỏe..

Protein là chất rất cần thiết để cung cấp năng lượng, duy trì sức khỏe, sự dẻo dai và linh hoạt của cơ thể. Tuy nhiên, nên sử dụng chất đạm cho cơ thể từ các loại thịt nạc trắng như gà, vịt, cá, hơn là thịt đỏ vì chúng chứa ít chất béo hơn. Ngoài ra, tốt hơn nên bổ sung đạm thực vật từ các loại đậu đỗ như đậu xanh, đậu hà lan, đậu nành và chế phẩm từ đậu nành… Đây là loại đạm rất tốt vì chúng không gây tăng cholesterol máu và ít tạo gánh nặng cho gan.

Bệnh nhân gan nhiễm mỡ có nên uống sữa? Sữa cũng là nguồn cung cấp protein và các dưỡng chất quan trọng. Tuy nhiên bạn nên sử dụng các sản phẩm từ sữa lành mạnh bao gồm sữa ít chất béo hoặc sữa tách béo, sữa chua và phô mai.

Cùng với tích cực sử dụng thực đơn khoa học, bệnh nhân gan nhiễm mỡ cần tránh những loại thực phẩm có thể tăng gánh nặng, tăng khả tăng tích tụ mỡ trong gan.

3.1. Hạn chế chất béo, mỡ động vật

Mỡ động vật khi được dung nạp vào cơ thể sẽ bài tiết ra ngoài ở gan. Do đó nếu sử dụng quá nhiều mỡ động vật sẽ gây gánh nặng cho gan. Gan không thể bài tiết mỡ, dẫn đến tích tụ và gây ra tình trạng gan nhiễm mỡ. Vì vậy bạn nên thay mỡ động vật bằng các loại dầu có nguồn gốc từ thực vật.

3.2. Tránh ăn những thực phẩm giàu cholesterol

Nhiều bệnh nhân đặt câu hỏi gan nhiễm mỡ có được ăn trứng không. Câu trả lời là không nên vì lòng đỏ trứng chứa hàm lượng cholesterol cao. Ăn quá nhiều sẽ gây tình trạng tăng chất béo tích tụ trong gan. Tương tự như trứng, nội tạng động vật cũng là thực phẩm chứa nhiều cholesterol, cần phải tránh tối đa khi đang bị gan nhiễm mỡ.s

3.3. Các thực phẩm, gia vị cay nóng

Bạn cần hạn chế tối đa gia vị cay nóng trong chế biến thực phẩm bởi chúng sẽ làm tăng gánh nặng cho gan, làm gan không thể bài tiết chất béo khiến tình trạng gan nhiễm mỡ sẽ xấu thêm.

3.4. Tránh các chất kích thích, đồ uống chứa cồn

Đây là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh gan nhiễm mỡ cũng là yếu tố khiến bệnh ngày càng nặng hơn và thúc đẩy quá trình chuyển từ gan nhiễm mỡ sang các biến chứng phức tạp như xơ gan thậm chí là ung thư gan. Việc đào thải các chất độc hại từ rượu bia cũng là gánh nặng rất lớn cho gan. Ngược lại kiêng rượu sau 6 tuần, gan của bạn có thể sẽ không còn nhiễm mỡ. Vì vậy hay tuyệt đối tránh xa các chất độc hại này.